تعریف موزه

اصولا موزه به محلی گفته می شود که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی، صنعتی، هنری و اشیاء باارزش نگه داری می شوند و ان ها را در معض نمایش همگان قرار می دهند.

موزه از نظر سازمان جهانی یونسکو

اما سازمان جهانی یونسکو تعریف مخصوص خود را برای موزه در نظر گرفته است. این سازمان موزه را اینگونه تعریف می کند :

موزه مؤسسه ‌ای دائمی است و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، پژوهش در آثار و شواهد به‌ جای‌ مانده انسان و محیط زیست و گردآوری آثار، حفظ و بهره ‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار به ویژه به نمایش گذاردن آن‌ها به منظور بررسی و بهره معنوی است.

اجاره ویلا در شمال

شمال ایران پر است از شهرهای ساحلی زیبا و شهرهای بدون دریا اما بی نهایت سرسبز که در هر زمانی از سال شاهد حضور گردشگران در این مناطق هسستیم. اگر قصد اقامت در شمال را دارید باید بدانید که تنوع اقامتگاه ها در شمال زیاد است، هتل های بزرگ و کوچک، پلاژهای ساحلی، انواع ویلا در شمال که به صورت اجاره ای در اختیار مسافران قرار میگیرد. برای رسیدن به شهر های شمالی اگر مقصد را تهران قرار دهید میتوانید از مسیر جاده ۵۹ یا چالوس، جاده هراز و اتوبان قزوین-رشت حرکت کنید و تا شهر مورد نظر برانید و از زیبایی های بصری جاده های منتهی به شمال لذت ببرید.

تاریخچه موزه در جهان

انسان به جمع آوری اشیاء زیبا از ابتدا خلقت علاقه داشته به طوری که در دوران نوسنگی انسان ها به جمع آوری مجموعه هایی از صدف، گوش ماهی، سنگ ریزه و استخوان جانوران می پرداختند.

می توان گفت که اولین موزه هایی که توسط بشر ساخته شده بود، هدف خاصی نداشت و فقط اماکن و پرستشگاه های مقدسی همچون کلیساهای کاتولیک، معابد یونانی و پرستشگاه های بودایی در ژاپن را شامل می شد.

سیصد سال پیش از میلاد مسیح  بطلمیوس اول که یکی از سرداران لشگر اسکندر مقدونی بود شروع به ساخت ساختمانی به نام موزه در کنار کاخ خود در شهر اسکندریه نمود. این ساختمان بزرگ شامل بخش های متعددی بود که می توان به یک دانشگاه بزرگ، کتابخانه، آزمایشگاه، رصدخانه و باغ گیاهان و جانوران اشاره کرد.

اما پس از مرگ بطلمیوس کسی ایده او را جدی نگرفت و امروزه از این امارت بزرگی که به زحمت اطلاعاتی در دست است و در اندک کتاب هایی به این سازه اشاره شده است.

در این حال اولین مجموعه شخصی در سال ۱۶۸۳ میلادی بازگشایی شد، که افراد می توانستند از اثار جمع آوری شده در این مجموعه دیدن کنند.این مجموعه در آکسفورد انگلستان و با نام آشمولین به عنوان اولین مجموعه شخصی شناخته می شود.

با پیدایش دوره رنسانس که باعث تحول عظیم فرهنگی هنری، در اروپا شد، توجه به موزه ها بسیار بیشتر از قبل شد و در این زمان موزه ها ارزش واقعی خود را پیدا و به جایگاه شایسته خود رسیدند.

تاریخچه موزه در ایران

همانند بسیاری از پدیده های جهان که در قرن نوزدهم وارد ایران شد، موزه هم در همین دوره وارد فرهنگ ایران شد. در سال 1249 شمسی هنگامی که ناصرالدین شاه به اروپا سفر کرد و از موزه هایی که در کشور های روسیه، فرانسه، انگلیس، ایتالیا، سوئیس، آلمان و اتریش ساخته شده بود دیدن کرد، تصمیم گرفت که در ایران نیز مکانی را همانند این کشور ها تاسیس کند و آثاری را در آن گرد آوری کند.

ناصرالدین شاه پس از بازگشت به ایران دستور داد گوشه از کاخ گلستان را به شکل موزه در آورند. البته این موزه جنبه همگانی نداشت و فقط مختص به شخص شاه و اطرافیان او بود. چیزی نگذشت که این موزه منحل شد و جواهرات موجود در آن به خزانه بانک مرکزی و سلاح های ارزشمند جمع آوری شده در آن به موزه دانشکده افسری تحویل داده شد.

با پیدایش دوره مشروطه صنیع الدوله که وزیر معارف وقت بود، دستور به تشکیل کار گروهی داد که وظیفه این کار گروه سرو سامان دادن به وضعیت نابسامان حفاری های غیر مجاز بود. در همین زمان بود که موزه ایران معارف ساخته شد. این موزه در برگیرنده آثاری همچون اشیای عتیقه، کاشی، سفال، سکه و سلاح بود. که  می توان به عنوان اولین گام مؤثر در تاریخ موزه ‌داری ایران به آن اشاره نمود.

در این موزه آثاری از هزاره‌ی ششم پیش از میلاد میلاد تا دوران های مختلف اسلامی در دوطبقه به نمایش گذاشته شده است.

انواع موزه

تنوع موزه ها بسیار زیاد است و هر موزه با توجه به موضوع و هدفی که دنبال میکند در یکی از این دسته بندی ها قرار می گیرد.هر موزه به دنبال نمایش آثار و تفکرات خود است.

برای بیان چند نوع موزه مهم می توان به موزه های هنرهای زيبا، هنر كاربردی، صنايع دستی، باستان شناسی، مردم شناسی، قوم شناسی، تاريخ، تاريخ فرهنگی، تاريخ نظامی، علم، فناوری، نقشه، كودكان، تاريخ طبيعی، سكه شناسی، گياه شناسی، علوم طبيعی، حيات وحش، تمبر شناسی، کاخ ها و عمارات تاریخی، موزه های خصوصی اشاره نمود.

ضمنا در ادامه این مطلب از سایت درآمد برتر به بررسی معماری موزه های مختلف خواهیم پرداخت.

موزه هنرهای زيبا

آثاری که در این نوع موزه ها وجود دارد بیشتر به خاطر زیبایی آنها جمع آوری شدهع اند و این آثار فاقد کاربرد خاصی می باشد. در این موزه ها آثاری همچون نقاشی، مجسمه‌ سازی، موسیقی و ... یافت می شود.

موزه هنر كاربردی

در این نوع موزه ها خلاف موزه هنرهای زيبا ابتدا کاربرد اثر مورد توجه قرار گرفته است و آثار موجود در این نوع موزه ها کاربردی و سودمند هستند.

موزه صنايع دستی

همانطور که از نام این نوع موزه پیداست آثار و اشیاء موجود در این نوع موزه ها تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته می شوند.

موزه باستان شناسی

در موزه های باستان شناسی آثاری از گذشتگان جمع آوری شده که چگونگی زندگی در گذشته را یادآور می شود.

موزه مردم شناسی

در این موزه ها از نحوه زندگی مردم در دوران های مختلف یا قسمت های گوناگون جهان آثاری گرد آوری شده که با مطالعه و تحقیق بر روی این آثار می توان به نحوه زنگی در آن دوران ها دست پیدا کرد.

موزه قوم شناسی

همیشه نحوه زندگی بین اقوام مختلف گوناگون بوده است. از این رو از نحوه زندگی اقوام مختلف در دوران های مختلف آثاری در موزه های قوم شناسی گرد آوری شده و در معرض نمایش دید همگان قرار گرفته است.

معروف ترین موزه های جهان

در جهان موزه های بسیار زیادی ساخته شده است که هر کدام دارای هدف و موضوعی متفاوت است. در این میان برخی موزه ها بسیار بیشتر از سایر موزه ها دیده شده اند، این معروفیت به خاطر شکل ظاهری موزه، آثار موجود در آن ، معماری موزه، موضوع و هدف موزه و ... است.

موزه‌های آرميتاژ در سن‌پترزبورگ، بريتيش موزيوم در لندن و انگلستان و موزه لوور فرانسه از مشهور ترین موزه های جهان هستند که هر ساله بازدید کنندگان بسیار زیادی را به خود جذب میکنند.

معماری موزه آرمیتاژ

معماری موزه لوور

بريتيش موزيوم

معروف ترین موزه های ایران

در ایران نیز موزه های متعددی وجود دارد برای مثال می توان به موزه ايران باستان، موزه آبگينه، موزه رضا عباسی، موزه هنر‌های معاصر در استان تهران، موزه ارومیه، موزه مردان نمکی زنجان و موزه آذربايجان، موزه صدا، موزه سفال در آذربایجان شرقی اشاره نمود.

اهداف موزه

موزه ها براساس موضوعی که  دارند اهداف متفاوتی را در پیش می گیرند. در ادامه بخشی از این اهداف را عنوان می کنیم.

• جمع آوری، نگه داری، و نمایش آثار هنری و کمک به افزایش سطح شناخت جامعه نسبت به این آثار.
• به مردم جامعه کمک می کند تا با هنرهای داخلی و بین المللی بیشتر آشنا شوند.
• عرضه و به نمایش گزاشتن دائمی هنر ها و آثار گرد آوری شده.
• آشنا نمودن مردم و خصوصاً هنرمندان با هنرهای معاصر.
• برقراری ارتباط با سایر موزه ها و آموزش فرهنگ داخلی به سایر کشور ها.
• برنامه ریزی و ارائه طرح های لازم برای پژوهش در زمینه هنرهای معاصر.
• ایجاد بانک اطلاعاتی برای اشیاء جمع آوری شده.

طراحی  موزه

در طراحی موزه باید به نکات بسیار زیادی توجه داشت چرا که در نظر نگرفتن کوچک ترین نکات ممکن است باعث بروز مشکلات زیادی در آینده شود.

دو عامل مهم در طراحی معماری موزه نقش بسزایی دارند

1 : فضا

2 : نور

فضا در طراحی موزه

موزه ها و نمایشگاه ها فضایی خاص دارند که در آن علاوه بر رابطه ای که بین انسان و فضا شکل می گیرد، رابطه بسیار پیچیده تری بین اشیاء موجود با ان فضا دارد. هر چه اشیائی که در موزه ها نگه داری می شوند با محیط اطراف خود تناسب بیشتری داشته باشند، قطعا بازدید کننده بیشتری نیز جذب میکنند.

نور در طراحی موزه

نور یکی از مهمترین نکاتی است که در طراحی هر ساختمانی باید توجه ویژه ای به آن داشت. در طراحی موزه باید به این نکته توجه داشت که نور خورشید نباید به صورت مستقیم به اشیاء بتابد و همچنین نمی شود از کیفیت خوب نور خورشید نیز صرف نظر کرد.

برای اینکه بدون هیچ مشکلی بتوان از نور خورشید استفاده کرد، دیوار ها را طوری طراحی می کنند که با انعکاس نور و تنظیم کمیت و کیفیت از این نور طبیعی و عالی بهره مند شوند.

علاوه بر نور خورشید که نور طبیعی و عالی می باشد قطعا ما نیاز به نور مصنوعی نیز خواهیم داشت. میزان استفاده از این نوع نور بستگی به موقعیت قرار گیری موزه دارد.

در انتخاب نوع لامپ ها باید دقت بسیار نمود زیرا طول موج بعضی از لامپ ها برای اشیاء بسیار مضر و مخرب  هستند. به عنوان مثال نور مادون قرمز به علت اینکه درجه حرارت را بالا می برد باعث خرابی اشیاء خواهد شد، همچنین نور فرابنفش نیز به علت انرژی بالایی که دارد می تواند موجب فرسودگی آثار شود.

موقعیت مکانی موزه

محل قرار گیری موزه باید به گونه انتخاب شود که همگان به راحت ترین شکل ممکن به آن دسترسی داشته باشند. همچنین اگر محل انتخابی نزدیک به مراکز فرهنگی همچون دانشگاه و کتابخانه و ... باشد نیز بهتر است و علت آن مراجعه دانشجویان به موزه می باشد.

بخش های مختلف موزه

شاید تصور کنید که موزه تنها یک بخش دارد و آن هم همان بخشی است که آثار در آن نمایش داده شده اند، اما باید بگوییم که موزه شامل بخش های بیشتری است تا استاندارد های لازم را کسب کند و همگان معماری آن موزه را تحسین کنند. در زیر به معرفی بخشی از این قسمت ها می پردازیم.

ورودی و تالار موزه

هر موزه معمولا دارای چند نمایشگاه برای نمایش آثار خود می باشد، به سبب همین موضوع در طراحی و معماری موزه باید برای هر نمایشگاه یک ورودی و خروجی مجزا در نظر گرفته شود.این امر باعث می شود تا بازدید کنندگان  هنگام ورود و خروج با ازدحام جمعیت مواجه نشوند و همچنین برای تامین امنیت موزه نیز بسیار موثر است.

بخش های ابتدایی ولابی موزه

این قسمت باید شامل لابی، گیشه فروش بلیط، گالری ها وسالن های نمایشی باشد. این بخش باید به گونه ای طراحی شود تا بازدید کننده از زمانی که در آن سپری میکند لذت ببرد.

ویترین ها

یکی از مهمترین بخش های هر موزه ویترین هایی است که اشیاء و آثار جمع آوری شده را در معرض نمایش دید همگان قرار میدهد. ویترین ها باید تناسب ظاهری خاصی با فضای موزه داشته باشند و چیدمان آنها باید به گونه ای باشد که از نظر اهمیت هر اثر، به ترتیب و با منطقی خاص طراحی و چیده شده باشند.

همچنین باید در طراحی و قرار گیری محل ویترین ها نکاتی همچون امنیت و نور را نیز در نظر داشت تا در کنار برقراری امنیت و حفظ اثر با زیبایی تمام آن اثر را در معرض نمایش قرار داد.

در هر موزه علاوه بر قسمت هایی که در بالا اشاره شد بخش های بسیار بیشتری نیز وجود دارد که به عنوان مثال می توان به بخش‌هايی چون انبار، تالارهای نمايش موقت، كتابخانه، مراكز نگهداری اسناد و مدارک، آزمايشگاه، كارگاه، بخش اداری و كافه و چايخانه اشاره نمود.

معماری موزه آقاخان

موزه آقاخان موزه ای در زمینه هنر و فرهنگ اسلامی در تورنتو کانادا واقع است. این موزه توسط تراست آقاخان برای فرهنگ سرمایه دهی شده و شامل آثار هنری شاخص و میراث فرهنگی تمدن های اسلامی است. این آثار از مجموعه شخصی کریم آقاخان، مؤسسه مطالعات اسماعیلی و مجموعه شخصی شاهزاده صدرالدین آقاخان عموی شاهزاده کریم آقاخان گردآوری شده اند و نمایانگر پیشرفت های مسمانان در زمینه های گوناگون هنری و علمی در طول تاریخ هستند. موزه و مرکز اسلام اسماعیلی مجاور آن، در زمینی به مساحت تقریبی ۷ هکتار و با هزینه ۳۰۰ میلیون دلار کانادا بنا شده و هدف آن جذب بازدیدکننده تا مرز ۲۵۰ هزار نفر در سال است. مشابه موزه‌ های دیگری که عنوان هنر اسلامی را بر خود دارند، در موزه آقاخان نیز بیشتر آثار را هنرمندان ایرانی آفریده اند.

تحلیل معماری موزه هنرهای معاصر

معماری موزه هنرهای معاصر توسط کامران دیبا در سبک معماری مدرن و با الهام از بادگیرهای کویری ایران طراحی شده است. معماری ساختمان موزه از مجموعه ای از فضاهای بسته و حیاط میانی تشکیل شده است. مسیری مارپیچ به صورت چرخشی بازدیدکنندگان را به سمت پایین هدایت می کند. معماری فضاهای بسته دارای قاعده ای هشت ضلعی نیمه منظم و طاق بلندی است که بر فراز آن نورگیر سقفی بزرگی با چهار بادگیر قرار دارد. چینش منظم گالری های مشرف به خیابان، نسبت به حیاط مرکزی مشهود است. هشت نگارخانه موزه که با اختلاف سطح بی نظیری نسبت به هم با چینشی منظم بنا شده اند. تناسب موجود در تک تک اجزای مقطع سبب ایجاد وحدت در عین کثرت در کلیت بنا می شود. نورگیرها در داخل بنا با نور غیر مستقیمی که ایجاد می کنند با توجه به شکل متفاوت گالری ها به عنوان عنصری وحدت بخش و آشنا عمل می کنند.

معماری موزه لوور پاریس

طرح معماری موزه لوور پاریس امرزو، مجموعه ای از ساختمان های یکپارچه است که بزرگ ترین موزه جهان شناخته شده و موزه ای است که مشهورترین نقاشی هان در آن قرار دارد. اگرچه هدف از ساخت موزه تنها جایگاهی برای هنر نبوده است، در قرن ۱۲ ابتدا به عنوان قلعه ای مستحکم برای شهر رو به رشد پاریس در نظر گرفته شد. پادشاه فیلیپ دوم قبل از خروج ارتش صلیبی دستور به ساخت آن را در سال ۱۱۹۰ صادر کرد. این قلعه به سبک رومانسک و دارای قوس های رومنی، دیوارهای ضخیم و ظاهری عظیم الجثه است. در عصر معاصر، هرم بزرگ واقع در ورودی موزه لوور پاریس توسط معماری آی. ام. پی ساخته شده که هرمی متشکل از ۶۳۷ پانل شیشه ای است. هرم تعبیه شده در ورودی حیاط موزه لوور پاریس دارای مقیاس و تناسبی برابر هرم بزرگ گیزا است.

معماری موزه هنر دنور

موزه هنر دنور در مرکز شهر دنور آمریکا قرار گرفته است، در این مرکز با توجه به ساخت گالری های هنری، مغازه ها و رستوران ها و بافت جدید به وجود آمده است. این بنا به صورت حجمی برفراز مجموعه ای از تکیه گاه ها قرار گرفته و در فضا به صورت حجمی سیال معلق است. در طراحی این مجموعه شهری، کوه های راکی در دوردست الهام بخش عمارت بوده اند. صفحات تیتانیوم در نمای موزه تصویر قله های کوه راکی که در نزدیکی موزه قرار دارد را منعکس می کنند. در این موزه بر روی سازه دافع جاذبه کار شده است که در آن عناصر عمودی وجود ندارد و تنها هسته عمودی آن آسانسورها هستند.

معماری موزه کودکان هیوگو

این موزه بر تپه ای مشرف بر یک دریاچه وسیع قرار گرفته است و دارای امکانات فرهنگی برای آموزش هنری کودکان می باشد. این امکانات شامل سه قسمت است که عبارتند از: موزه اصلی، یک میدان ارتباطی و یک مجموعه کارگاهی که همگی به وسیله یک مسیر طولانی به یکدیگر متصل شده اند و دیوارهایی که به علت شیب زمین به طور مهیجی قطعه قطعه شده اند این راه را مشخص می کنند.

موزه اصلی مجموعه ای چند کارکردی است که شامل کتابخانه، تئاترهای روباز و مسقف، نگارخانه‌ نمایشگاهی، ‌تالار چند منظوره و رستوران می باشد. همچنین این موزه خود شامل دو حجم متفاوت است. در یکی از آنها که به یک حجم پنکه مانند شباهت دارد،‌ سالن‌های تئاتر قرار دارد. چندین استخر مصنوعی نیز اطراف موزه را فرا گرفته اند و میدان میانی ‌یک فضای خارجی محصور است که شامل شبکه ای متشکل از شانزده ستون به ارتفاع ۹ متر می باشد. مجموعه کارگاهی نیز از یک ساختمان دو طبقه تشکیل شده که پلانی به شکل مربع دارد و در یک میدان قرار گرفته است.

معماری موزه گوگنهایم بیلبائو

معماری موزه گوگنهایم بیلبائو اثر فرانک گری، نمونه ای از موزه ها با محوریت فضای نمایش است. موزه گوگنهایم بیلبائو شکل خاصی دارد و با سطوح منحنی طراحی شده است. احجام منحنی شکل ساختمان که به ظاهر تصادفی طراحی شده اند به گفته معمار بنا نور را بازتاب می دهند. وقتی در سال ۱۹۹۷ این موزه به روی عموم مردم باز شد، بیشتر به دلیل سبک طراحی مورد توجه قرار گرفت. شکل اصلی بنا مانند کشتی و شیشه های بکار رفته در آن شبیه فلس ماهی است که به دلیل وجود درخشندگی تیتانیوم در بنا بازتاب نور را تقویت می کند.