مقدمه

از دیر باز انسانها برای رفع احتیاجات خود به كمك دیگران نیاز داشته اند . از اینرو تعامل و مشاركت را لازمه زندگی فردی و اجتماعی خود می دانستند . رفع نیاز باعث گردید بعضی ، بعض دیگر را اجیر كرده تا در قبال دریافت اجرت ، نیازهای آنان را برآورده سازند ، زیرا بر كسی واجب نبود كه تبرعاً به رفع احتیاجات دیگری بپردازد .

در این رساله به موضوع اجاره اشخاص و اركان و شرایط آن می پردازیم .با توجه به اینكه در متون فقهی بیشتر به مبحث اجاره پرداخته شده و كمتر از اجاره اشخاص صحبت شده است ، لذا در جمع آوری مطلب پیرامون اجاره اشخاص با محدودیت روبرو شدم . و با توجه به اینكه مطالب موجود در متون فقهی در مورد اجاره ، غالباً در مورد اجاره اشخاص نیز صدق می كرد ، از آن جهت كه اجاره اشخاص خود قسمی از اجاره می باشد ، از این رو در این رساله اجاره اشخاص را در كنار اجاره مورد بررسی قرار دادم .

هدف از طرح این موضوع ، آشنایی با اقسام اجاره از جمله اجاره اشخاص و بیان نمونه هایی از موارد كاربردی آن در جامعه كنونی می باشد و در این رساله حتی الامكان سعی كردم كه موضوع را از دیدگاه فقهی و حقوقی مورد بحث قرار دهم و به سؤالاتی از قبیل آیا چنین اجاره ای صحیح می باشد یا خیر و ادله مشروعیت آن كدامند ؟، اجیر كیست وشرایط اجیر و مستأجر و وظایف آنها چیست ؟ ، موارد فسخ و بطلان چنین اجاره ای كدام است ؟ و سؤالاتی از این قبیل پاسخ دهم . در فصل اول به تعریف عقد ، عقد اجاره و اجاره اشخاص و ادله مشروعیت اجاره پرداختم . در فصل دوم از ماهیت عقد اجاره اشخاص واركان آن ، اجرت و شرایط متعاقدین سخن به میان آمد ، در فصل سوم اجیر و حداقل و حداكثر مدت اجاره مورد بررسی قرار گرفت و همچنین رحم اجاره ای و اجیر گرفتن و اجیر شدن برای رضاع و عبادات مورد بحث قرار گرفت و در فصل آخر موارد فسخ و بطلان و نهایتاً قانون كار بیان گردید .   

لذا لازم به ذكر است كه با توجه به رشد جامعه بشری و توسعه صنعت و تكنولوژی ، اجاره اشخاص شكل دیگری به خود گرفته و تحت عنوان قانون كار مطرح شده است و اجیر و مستأجر جای خود را به كارگر و كارفرما داده اند . با توجه به انطباق قانون كار و روابط كارگر و كارفرما با اجاره اشخاص ، بخشی از فصل آخر این رساله را به قانون كار اختصاص دادم .

چكیده :

حقوقی كه ناظر بر روابط فردی یا دسته جمعی كاری كه به دستور و تحت نظر دیگری انجام می یابد و نیز شامل آثار متعلقه آن است را حقوق كار می نامند كه بر اجاره منطبق می شود به اینكه موجر به موجب عقد ملزم به ایجاد امكان بهره برداری مستأجر از چیزی معین می شود كه به مدت معین در مقابل قدرت معین می باشد . از جمله اقسام آن اجارة اعمال یا اجارة اشخاص است كه موضوع آن نیروی كار انسان است ، در این عقد بهره بردار یا مستفید از نیروی كار « مستأجر » است و بهره ده یا مفید « موجر » است و مال الاجاره را « اجرت » گویند .

حقوق كار از رشته های حقوق عمومی است كه در انعقاد قرارداد كار ، دولت در آن دخالت می كند ، اگرچه در قانون مدنی مادة 514 و 515 ، قوائد و مقررات اجاره اشخاص تابع قواعد حقوق خصوصی است ولی با تحولات اساسی قرون معاصر و نیاز نظام صنعتی به كار اشخاص ، ضرورتاً اجاره اشخاص و روابط كارگر و كارفرما تحت قواعد و مقررات حقوق عمومی درآمده است .

برای اجاره اشخاص در قرآن آیاتی وجود دارد و همچنین روایات مربوط به این مسئله زیاد است .

از اجماع و عقل نیز بر مشروعیت آن استدلال شده است . اركان اجاره اشخاص عبارتند از ایجاب و قبول ، طرفین عقد و عوضین . در اجاره اشخاص ، صورت معاطاتی آن نیز صحیح است ، یعنی با انجام فعل از یك طرف و دادن اجرت از طرف دیگر اجاره اشخاص محقق می شود كه البته نیاز به تأمل دارد و ممكن است با بعضی از عقود دیگر خلط شود .

در طرفین عقد وجود اهلیت تمتع و استیفاء شرط است كه اهلیت دارای شرایط عمومی و اختصاصی است و طرفین باید قصد و رضا به انعقاد قرارداد داشته باشند و اجباری در كار نباشد .

تعیین مدت در اجاره اشخاص ضروری است و چون از عقود معاوضی است ، دستمزد یا اجرت نیز الزاماً باید مشخص شود . طرفین عقد در اجاره اشخاص ، مقابل قرارداد دارای تعهد و مسئولیت و ضمان می باشند .    

فهرست

فصل اول - كلیات

1-1   عقد 3

1-1-1 عقد در لغت 3

1-1-2 عقد در شرع و اصطلاح حقوقی آن 3

1-2 تعریف اجاره 4

1-2-1 اجاره در لغت 4

1-2-2 اجاره در اصطلاح فقه و حقوق اسلامی 6

1-2-3 تعریف اجاره در قانون 8

1-2-4 اقسام عقد اجاره 9

1-2-5 تعریف اجاره اشخاص در فقه و قانون 9

1-3 ادله جواز و مشروعیت اجاره در اسلام 10

1-3-1 آیات 10

1-3-2 روایات 13

1-3-3 اجماع 15

1-3-4 عقل 16

1-4 تفاوت جعاله و اجاره 16

فصل دوم – ماهیت اجاره اشخاص

2-1 ماهیت عقد اجاره اشخاص 18

2-2 اركان اجاره اشخاص 19

2-3 اجرت 21

2-3-1 شرایط اجرت 21

2-3-2 اقسام اجرت 23

2-3-3 شرط تأجیل یا تعجیل پرداخت اجرت در عقد اجاره 24

2-3-4 اجرت یا مزد از نظر حقوقی 24

2-4 شرایط متعاقدین 25

2-4-1 شرایط متعاقدین از نظر فقهی 25

2-4-2 شرایط متعاقدین در قانون مدنی 27

2-5 مدت و زمان در اجاره اشخاص 30

2-5-1 تعیین مدت و زمان در فقه 30

2-5-2 تعیین مدت و زمان از نظر قانون مدنی 31

فصل سوم – اجیر و مدت در اجاره اشخاص

3-1 اختیار متعاقدین در تعیین مدت اجاره در حقوق مدنی ایران 33

3-2 حداقل و حداكثر مدت اجاره 34

3-2-1 حداقل مدت اجاره در حقوق مدنی ایران 34

3-2-2 حداكثر مدت اجاره 35

3-2-3 حداكثر مدت اجاره در حقوق ایران 35

3-2-4 فقه عامه 35

3-2-5 فقه امامیه 35

3-2-6 وضعیت خاص اجاره اشخاص 37

3-3 اجاره مؤبد 38

3-3-1 اجاره مؤبد در حقوق ایران 38

3-3-2 اجاره به مدت حیات موجر یا مستأجر 38

3-4 اجیر 40

3-4-1 تعریف اجیر 40

3-4-2 اقسام اجیر 40

3-4-3 چند مسئله در مورد اجیر 43

3-5 اجیر شدن بر واجبات 46

3-6 اصطلاح رحم اجاره ای چیست ؟ 51

3-6-1 ادله اصحاب 51

3-6-2 انتقال جنین 55

3-6-3 نظر موافقان 56

3-6-4 نظر مخالفان 57

3-6-5 اندیشه حقوقدانان و تلقیح مصنوعی 64

3-7 رضاع و ارتضاع 70

3-7-1 شرایط صحت اجاره مرضعه 70

3-7-2 اجیر شدن برای ارضاع قبل و بعد از ازدواج 72

3-7-3 زنان شوهردار 74

3-8 اجاره اجیر به كمتر از اجرت تعیین شده 75

3-9 عیب اجیر و وجود خیار 77

3-10 تعریف معاطات 78

3-10-1 بررسی معاطات در اجاره اشخاص 78

فصل چهارم – انحلال اجاره اشخاص در فقه و قانون كار

4-1 انحلال اجاره اشخاص و زوال رابطه حقوقی میان اجیر و مستأجر 80

4-1-1 بطلان اجاره اشخاص و آثار و موارد آن در فقه و قانون 80

4-1-2 فسخ اجاره اشخاص در فقه و قانون 81

4-1-3 عوامل موجب فسخ اجاره اشخاص در فقه و قانون 82

4-1-4 پایان مدت اجاره 86

4-2 ضمان در اجاره اشخاص و قرارداد كار 87

4-2-1 اتلاف 91

4-2-2 آثار تلف 91

4-2-3 ملاك تضمین خسارت ناشی از ضمان 92

4-3 تعهد های اجیر در اجرای مورد تعهد 92

4-3-1 تسلیم موضوع كار 93

4-3-2 حفظ كالا تا زمان تحویل به مستأجر 93

4-3-3 شرایط معاف شدن كارگر از جبران خسارت ناشی از عدم انجام تعهد و یا تأخیر در آن در دعوی خسارت 97

4-4 تعریف حقوق كار 97

4-4-1 تعریف قرارداد كار 99

4-4-2 حقوق بنیادین كار 100

4-5 تعاریف و اصول كلی 101

4-5-1 تعریف قرارداد كار و شرایط اساسی انعقاد 102

4-5-2 تعلیق قرارداد كار 103

4-5-3 خاتمه قرارداد كار 105

4-5-4 جبران خسارت از هر قبیل و پرداخت مزایای پایان كار 107

4-6 شرایط كار 108

4-6-1 حق السعی 108

4-6-2 مدت 112

4-6-3 شرایط كار زنان 114

4-6-4 شرایط كار نوجوانان 115

4-7 مسائل متفرقه 117