مقدمه
در دوره ی معاصر مشکلات کلان شهرها فقط در ازدیاد جمعیت، ترافیک، گرانی، اقتصاد و نابه سامانی های زیست محیطی و ... خلاصه نمی شود؛ بلکه انواع ناهنجاری های رفتاری، مشکلات اجتماعی و فشارهای روحی و روانی ناشی از سیمای ناخوشایند بصری نیز خود دلایل کافی برای افزایش مسائل زندگی مدرن شهری و تنگ تر شدن عرصه بر جامعه ی امروزی است.

به یقین آرامشی که از نمای مناسب شهری در پی استفاده ی صحیح از مبلمان شهری حاصل می شود، بی تأثیر در زندگی شهروند امروزی نخواهد بود؛ به گونه ای که گاهی این احساس، خستگی را از انسانِ خسته از کار و تلاش و هیاهوی روزانه گرفته و با آرامشی پایدار، او را تا در منزل بدرقه می کند. لذا تأثیری که سیمای آرامش بخش شهری به او عطا کرده است،پشتوانه ای معنوی بر ای ارتباط خانوادگی و به ارمغان بردن این حس به درون خانه می شود.

با نگرشی اقتصادی و سودمندانه به این مقوله، نتیجه ای به دست می آید که گاهی بسیاری از طراحان مبلمان شهری، به ویژه در کشورهای عقب مانده یا در حال توسعه، درصدد به وجود آوردن سیمایی از شهر هستند که آن ها را به سود بیش تر برساند، و کم تر به جزئیات و نیازهای روانی، اجتماعی جامعه توجه دارند. اگرچه گاهی ناچار به رعایت استانداردهای شهری می شوند، معمولاً این مقررات را قوانینی دست و پاگیر و ناسودآور می دانند.

لذا پرداختن به مسائلی همچون مبلمان شهری و تأثیر عملکرد آن در سیما و هویت شهر را کاری عبث و یا حداقل دست و پاگیر و ناسودآور می دانند و به همین دلیل حاضر نمیشوند بر سر مسائلی همچون موارد یاد شده ریسک اقتصادی را بپذیرند. در عصر حاضر، سیما و نمایی از شهر مورد توجه است که با طرح های بدیع و مدرن، رنگ های گرم و تند و تابلوهای رنگارنگ نئون به همراه نورپردازی های شبانه، جذابیت خود را حفظ کرده و خودنمایی کند، بی توجه به این که این مبلمان شهری طراحی شده چه تأثیری در ذهن مخاطب شهری و شهروند ساکن شهر خواهد گذارد. در این مقاله سعی شده است با بیان نمونه هایی از مبلمان شهری موجود در داخل و خارج کشور، نوع استفاده از آن ها و تأثیر به جای گذاشته بر محیط زیست نشان داده شود.

مبلمان شهری

  مبلمان شهری به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیا، دستگاه‌ها، نمادها، خرده بناها، فضاها و عناصری گفته می‌شود که چون در شهر و خیابان و در کل در فضای باز نصب شده اند و استفاده عمومی دارند، به این اصطلاح معروف شده‌اند. طراحی جدید و نحوه قرار گرفتن تیرهای چراغ برق، باجه‌های تلفن، کیوسک‌های فروش روزنامه، ایستگاه‌های اتوبوس و مهم تر از آن حفظ نمادهای قدیمی و سنتی یک شهر نقش موثری در افزایش روحیه اجتماعی ایفا می‌کند، پس لازم است با توجه به هویت و فرهنگ شهر، مبلمان شهری مناسب را طراحی و به کار برد.

ویژگی مبلمان شهری

اجزای مبلمان شهری، دو ویژگی اساسی دارند: كاربردی بودن و زیبایی، كه در صورت داشتن هر دو ویژگی، میتوانند نیاز عملكردی و بصری شهروندان را همزمان برآورده سازند. البته این امر، مستلزم در نظر گرفتن مقوله‌های متعددی در طراحی اجزای مبلمان شهری است كه نه تنها رنگ، هماهنگی با محیط پیرامون، دوام، ایمنی و اقتصادی بودن آنها مورد نظر است، بلكه باید از نظر عملكردی، جانمایی مناسبی در سطح شهر داشته باشند تا بتوانند پاسخگوی نیاز شهروندان باشند.

در طراحی فضاهای شهری عناصر متعددی در شهر جای گرفته‌اند كه جزئی از مكان هستند و چنانچه با یكدیگر هماهنگی و انسجام داشته باشند، مضامین و مفاهیم مشتركی را بیان میكنند. به عنوان مثال در گذشته، قرار گرفتن برخی از بناها با كاربریهای عمومی، در مجاورت فضاهای عمومی، فضایی بسیار مناسب و دلنشین جهت توقف عابرین پیاده ایجاد میكرد؛ اما با گذشت زمان و ورود فن‌آوری جدید و از همه مهم‌تر، ورود اتومبیل به شهرها، ساختار شهرهای گذشته دگرگون شد و فضاهای شهری، دارای اشكال متفاوت با اجزای متفاوتی شدند.

همچنین كاربریهای فضاهای شهری، بیش از پیش تنوع یافت، مانند كاربریهای مراكز تاریخی، تجاری و هنری شهر، فضاهای تردد خودروها(سواره روها)، فضاهای تردد عابرین پیاده (فضاهای تعامل اجتماعی و تجمع مردم)، فضاهای سبز عمومی، همچون پارك‌ها و حاشیه رودخانه‌ها كه هر كدام تعریف متفاوتی دارند و مبلمان شهری جداگانه‌ای را می طلبند.

البته مهم ساختار و انسجام هر یك از اجزا در كل شهر است، چرا كه اگر عناصر یك مكان، فاقد هماهنگی و انسجام بصری و ارتباط با هویت شهروندان باشند، احساس سردرگمی و بیگانگی با شهر ایجاد میكنند. نكته مهم در طراحی محیط های شهری و زیباسازی آن ها، جابه جایی عناصر مبلمان شهری و درك تمامی شرایط حسی ، روانی افراد مختلفی است كه در آن فضا حضور مییابند.

انواع مبلمان شهری

بخشی از این تجهیزات در زبان انگلیسی تحت نام مبلمان شهری یا خیابانی (urban furniture / street furniture ) و بخش دیگر تحت نام عناصر شهری آمده است (urban elements ) که ما در فارسی تمام آنها را تحت نام مبلمان شهری ترجمه می کنیم این ترجمه قطعا باید در آینده ای بسیار نزدیک اصلاح گردد . تصور می کنم شما هم باور نکنید این لیست شامل 83 مورد از عناصری است که هرروزه بدون توجه خاصی با آنهاسروکار داریم . در این لیست همچنین سعی شده عناصری که در ایران از آن استفاده می کنیم و در خارج از کشور خیلی مرسوم نیست و یا در لیست تجهیزات شهری آنها قرار ندارد هم اضافه شود .

نقش مبلمان شهری سیمای شهر و نیاز شهروندان

بی شک بخش عمده ای از عناصر تشکیل دهنده ی سیمای هر شهر، مبلمان آن شهر است؛ اجزایی که گذشته از کاربردهای خاص خود به زیبایی و انتظام شهر نیز سامان می بخشند. طبعاً شکل گیری عناصر بصری که تصویر هر شهر را به وجود می آورند، خاطره ای را برای هر بیننده در ذهن باقی می گذارند. کوین لینچ در کتاب «سیمای شهر» در همین اثر و خاطره و یادی که از سیمای یک شهر در ذهن بیننده به جای می ماند (تصویر ذهنی)، مفصل صحبت کرده است.

هنر طراح آن است که در کنار چیدمان این ابزار و اجزا، نیاز شهروندان را برطرف کرده و سیمای زیبا به شهر بدهد؛ به طوری که شهروند احساس آرامش و راحتی را در برخورد با آن ها داشته باشد. نیمکت، تیرهای چراغ برق، صندوق پست و اتاقک تلفن، تابلوها، فضاهای سبز، آب نماها و بسیاری از اجزای دیگر تشکیل دهنده ی این نظم هستند.

فهرست

مقدمه

مبلمان شهری

ویژگی مبلمان شهری

انواع مبلمان شهری

نقش مبلمان شهری در هویت و سیمای شهری

نتیجه گیری

منابع و ماخذ